Zamek św. Anioła

Zamek ten wzniesiony został jako mauzoleum przez cesarza Hadriana (ale ukończył go po śmierci Hadriana jego następca, Antoninus Pius), później był fortecą, więzieniem, schronieniem papieży, koszarami, pałacem rozrywek, a nawet scenografią ostatniego aktu opery Pucciniego, Tosca. Podobnie jak mauzoleum Augusta, po drugiej stronie rzeki, tę okrągłą budowlę (64 m średnicy) porastały niegdyś na szczycie drzewa otaczające duży posąg cesarza.

Swą pierwotną funkcję mauzoleum pełniło przez bardzo krótki czas. W III w. Aurelian włączył je w system murów obronnych, które miały chronić miasto przed najazdem barbarzyńców. Teodoryk, barbarzyński władca miasta w V w. (najwyraźniej mury nie spełniły swego zadania), wykorzystał budowlę na więzienie. Zamek otrzymał swą nazwę dopiero pod koniec VI w. Mieszkańców Rzymu dziesiątkowała zaraza i papież Grzegorz Wielki postanowił błagać o boskie zmiłowanie. Gdy szedł do Bazyliki św. Piotra na czele licznej procesji, ujrzał nad zamkiem Archanioła Michała, chowającego do pochwy miecz, jak gdyby dawał znak, że już po zarazie. Na szczycie mauzoleum umieszczono posąg tego archanioła, od którego wzięła się nazwa Castel Sant Angelo (Zamek św. Anioła). Stojąca tam obecnie figura z brązu pochodzi z 1753 roku. Zastąpiła ona starą kamienną, wykonaną przez Raffaela da Montelupo, obecnie stojącą na jednym z dziedzińców. W średniowieczu zamek był często sceną konfliktów między papiestwem a którąś z patrycjuszowskich rodzin, pragnących rządzić miastem. Podczas sławnego Sacco di Roma w 1527r. schronił się tu Klemens VII, prawdopodobnie używając tajnego korytarza. Przez wiele wieków niektóre części zamku służyły za więzienie a w epoce renesansu wystawiano tu sztuki teatralne. Pokoje przy okrągłym dziedzińcu służyły przez stulecia za cele więzienne dla ówczesnych ważnych osobistości. Ponure cele na dolnych poziomach przeznaczone były dla zwykłych więźniów. Zachowała się w zamku łazienka Klemensa VII z freskami Giulia Romano. Apartamenty papieskie ozdobione są także wspaniałymi freskami, wykonanymi w latach 1534 1549. Łukowato

biegnący korytarz, prowadzi do dawnej biblioteki z freskami pokrywającymi tylko górne części ścian, gdyż dół zakryty był półkami z książkami. Z tego pomieszczenia można przejść do tajnego archiwum. Do 1870 r. Watykan przechowywał tu tajne dokumenty.