Watykan

Państwo Watykańskie jest Stolicą Apostolską i enklawą na terytorium Włoch, w zachodniej części Rzymu - na Wzgórzach Watykańskich. Jest siedzibą papieża, oraz centralnych urzędów i instytucji Kościoła rzymskokatolickiego. Zajmuję powierzchnię 0,44 km² i około 1000 mieszkańców - głównie księży, zakonników i urzędników watykańskich.

Terytorium Watykanu ograniczone jest z trzech stron murami i obejmuje zespół pałacowo kościelny, ze słynną Bazyliką św. Piotra, Placem św. Piotra, Pałacem Watykańskim, jak również gmachy muzeów i galerii, budynki administracyjne, Papieską Akademię Nauk, Obserwatorium Watykańskie oraz Ogrody Watykańskie. Pod administracją Watykańską znajduje się na zasadach eksterytorialności, wiele obiektów i instytucji na terenie Rzymu: liczne kościoły (m.in. Bazylika Laterańska), Biblioteka Watykańska, drukarnia, wydawnictwa, Radio Watykańskie, Telewizja Watykańska oraz letnia rezydencja papieża w Castel Gandolfo. Watykan posiada również majątki ziemskie, głównie we Włoszech i Hiszpanii. Dochody państwa pochodzą z opłat i ofiar składanych przez Kościół katolicki z całego świata, działalności banku watykańskiego oraz lokat kapitałowych w bankach zagranicznych.

Watykan jest monarchią teokratyczną; głową państwa jest papież sprawujący najwyższą władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Wybierany jest dożywotnio przez Kolegium Kardynałów, spośród jego członków (konklawe). Kardynałów mianuje papież, zgodnie z konstytucją apostolską. W kierowaniu Kościołem wspomaga papieża Kuria Rzymska, funkcję premiera pełni sekretarz stanu, stojący na czele Sekretariatu Stanu, składającego się z dwóch sekcji: Pierwsza Sekcja (spraw ogólnych) służy papieżowi pomocą w codziennych obowiązkach; Druga Sekcja (stosunków z państwami) zajmuje się cywilnymi stosunkami zagranicznymi Watykanu.

Nazwa państwa pochodzi od wzgórza nad brzegiem Tybru, na którym we wczesnym średniowieczu zbudowano pałac. Od XIV wieku Watykan jest stałą rezydencją papieży, gdy po powrocie z Awinionu zastali Pałac Laterański w ruinie. Zasiedlanie Watykanu postępowało wolniej niż rozwój miasta na lewym brzegu Tybru. Główną siła przyciągającą chrześcijan, był znajdujący się tu grób św. Piotra. Jednak dopiero papieska przeprowadzka do Watykanu nadała impet procesom urbanizacyjnym, a w wiekach XV i XVI nastąpił szybki rozwój, często nieplanowej zabudowy. Powstało coś w rodzaju labiryntu z połączonych ze sobą pałaców, które chaotycznie obrosły bazylikę św. Piotra. W połowie XV w. papież Mikołaj V (1447 1455 r.) powiększył i upiększył wcześniejsze budowle. Jego następcy czynili tal samo, np. Sykstus IV wzniósł kaplicę, noszącą jego imię Capella Sistina (Kaplica Sykstyńska), Aleksander VI (1492 1503 r.) wzniósł nad nią wieżę, Juliusz II zaś (1503 1513 r.) zatrudnił Bramantego, nauczyciela Rafaela, by zbudował nową bazylikę św. Piotra.

Kościół rządził niegdyś znacznymi obszarami Włoch, ale państwo papieskie zostało podbite przez wojska Piemontu. Nastąpiło zjednoczenie Włoch w 1860 r. i przyłączenie Rzymu do nowego państwa spowodowało kres Państwa Kościelnego. Papież Pius IX nie uznał Księstwa Włoskiego i uznał się więźniem Watykanu. W następstwie tego faktu papież nie opuszczał Watykanu przez blisko 50 lat. Konflikt pomiędzy Stolicą Apostolską a państwem włoskim, zakończyły traktaty laterańskie z 1929 r., na ich mocy utworzono suwerenne Państwo Watykańskie w obecnych granicach oraz podpisano konkordat regulujący stosunki religijno kościelne we Włoszech. W 1984 r. między obu państwami podpisany został nowy konkordat.

Oficjalna fotografia z okazji podpisania traktatów laterańskich w 1929 r.

Po prawej siedzi Mussolini, po lewej kardynał Gasparri.

W latach 30-tych XX w. Mussolini pozwolił papieżowi Piusowi XI (1922 1939 r.) połączyć Zamek św. Anioła i Bazylikę św. Piotra szeroką aleją Via della Conciliazione (Pojednania). Dzięki temu bazylika jest lepiej widoczna, ale zniszczeniu uległa dawna zabudowa. Znaczną część obecnego Watykanu zajmują Musei Vaticani, czyli Muzea Watykańskie, które poza kaplicą Sykstyńską i Stanze di Raffaello (komnatami Rafaela) obejmują: Museo Pio-Clementino, Pinakotekę, Museo Gregoriano Profano, Muzeum Egipskie, Muzeum Etruskie i inne.

Bazylika św. Piotra - Kościół zbudowany w miejscu pochówku św. Piotra, miejscu, które od samego początku stało się szczególnie ważne dla członków wspólnoty chrześcijańskiej. Nie wiadomo dokładnie, w którym roku św. Piotr przybył do Rzymu wiadomo jedynie, że było to po 50 tym roku. Nie znamy także dokładnej daty jego męczeńskiej śmierci, poza tym, że został ukrzyżowany w cyrku cesarskim koło Watykanu w czasach prześladowań, rozpoczętych przez Nerona, a zatem między 64 a 67 rokiem.Chcąc pomóc rosnącej w siłę religii (i być może zyskać pomoc ze strony jej wyznawców), w początkach IV w. cesarz Konstantyn Wielki położył fundamenty p[od pierwszy Kościół św Piotra. Konsekrowany przez papieża Sylwestra I 18 listopada 326 r. miał obszerne atrium i był bogato dekorowany. Służył wiernym 13 wieków. Proces budowy nowej Bazyliki św. Piotra był powolny i bolesny. Wkrótce po zajęciu papieskiego tronu, papież Juliusz II (1503 1513 r.) zlecił Bramantemu budowę nowej świątyni. Kamień węgielny położono w 1506 r. Jednak musiało minąć jeszcze 120 lat, zanim ta ogromna budowla, wzniesiona nad grobem św. Piotra i znana na całym świecie, naprawdę została ukończona. Już sam fakt, że pomimo wielu specjalistów, powstał spójny efekt, można uważać za cud. Pierwszym problemem, jaki należało rozwiązać, był kształt kościoła: czy budować świątynię na planie krzyża greckiego (cztery ramiona o równej długości), czy krzyża łacińskiego (długa pionowa nawa, przecięta blisko końca nawą poprzeczną, jak w krzyżu). Michał Anioł , który włączył się w spór w 1546 r., ale miał czas tylko (tylko!), by zaprojektować wielką kopułę, popierał plan krzyża greckiego. W końcu kilkadziesiąt lat później, decyzję podjął papież Paweł V (1605 1621 r.), opowiadając się za krzyżem łacińskim i w 1607 r. zlecił rozbudowę architektowi Carlowi Maderno. W tym okresie Kościół katolicki był głęboko zaangażowany w kontrreformację. Paweł V pragnął, by bazylika była co najmniej tak wielka, jak jej poprzedniczka, oraz ze względów liturgicznych by jej nawa była jeszcze dłuższa (187 m), dla podkreślenia wagi obrządków i nadania dramaturgii procesjom oraz innym ceremoniom. Oznaczało to niestety, że kopuła , zaprojektowana przez 71 letniego Michała Anioła, nie będzie widoczna dla wchodzących wiernych, zgodnie z pierwotną intencją. Po ukończeniu była również wyższa i zyskała bogatszą ornamentykę niż Michał Anioł zamierzał. Jednak wpływ, jaki wywarł ten artysta na kształt świątyni, jest niewątpliwy.

Niedawno odnowiona fasada bazyliki z trawertynu biała i w kolorze ochry, z czerwonymi i zielonymi akcentami, jest rozpoznawana na całym świecie. Do portyku prowadzi pięć wejść i kolejnych pięć do kościoła. Centralna loggia używana jest wtedy, gdy papież wygłasza błogosławieństwo Urbi et Orbi (Miastu i światu), na Boże Narodzenie i Wielkanoc, oraz gdy ogłasza habemus Papam po decyzji konklawe. Wewnątrz portyku znajdują się dwa konne pomniki : po prawej stronie -Konstantyna Berniniego, po lewej Karola Wielkiego (1725 r.). Święte drzwi, otwierane jedynie w Roku Świętym, znajdują się po prawej stronie. Barokowe wnętrze bazyliki, które w znacznej mierze zawdzięczamy Berniniemu, przytłacza swą wielkością i wspaniałością. Idąc nawą główną w stronę transeptu, pasy z brązu w posadzce znaczą długość innych sławnych, lecz krótszych katedr. Pod kopułą Michała Anioła, wspartą na czterech potężnych pilastrach, znajduje się ołtarz papieski z baldachimem. Kryptę przed baldachimem otacza balustrada z 95 wiecznymi lampkami, wyznaczając znajdujący się kilka poziomów niżej grób św. Piotra. W apsydzie, stanowiącej część wspaniałej barokowej kompozycji, znajduje się tron św. Piotra i IX wieczny tron papieski. Alabastrowe okno z gołębicą (symbolizującą Ducha Świętego) znajduje się w centrum kompozycji. Po obu jej stronach stoją grobowce papieży: Pawła III (po lewej) i Urbana VIII (po prawej).Papież Urban VIII zażądał od Berniniego, by przy każdym z potężnych pilastrów, na których wspiera się kopuła zbudował nisze z nadnaturalnej wielkości (4,8 m) posągami:

św. Longinusa, św. Andrzeja, św. Weroniki i św. Heleny. Czasami na galerii nad nimi wystawiane są cenne relikwie: włócznia św. Longinusa (rzymskiego żołnierza, który przebił nią ukrzyżowanego Jezusa), fragmenty krzyża, przywiezione z Ziemi Świętej przez św. Helenę, i chusta św. Weroniki, na której podobno odcisnęła się twarz Jezusa. Przy pilastrze św. Longinusa stoi wspaniały posąg św. Piotra z brązu, wykonany przez Arnolfa di Cambio z końca XIII wieku. W pierwszej kaplicy prawej nawy znajduje się marmurowa Pieta Michała Anioła. Obecnie w Bazylice św. Piotra przechowywanych jest 147 papieży. Dokładnie 1300 lat po konsekracji pierwszego kościoła, czyli 18 listopada 1626 r. nowa Bazylika św. Piotra otworzyła podwoje.

Projekt placu św. Piotra Gian Lorenza Berniniego, wykonany na zlecenie papieża Aleksandra VII (1655 1667 r.), oparty na planie elipsy, otoczonej dwoma półkolistymi kolumnadami, jest powszechnie uważany za architektoniczne arcydzieło. Kolumnada składa się z 284 gigantycznych doryckich kolumn, 88 innych pilastrów i 140 figur stojących na attyce. Figury Jezusa, Jana Chrzciciela i 11 apostołów zdobią fasadę kościoła. Do wejścia prowadzą trzy biegi schodów, po bokach których stoją posągi św. Piotra i św. Pawła. Na placu znajduje się egipski obelisk, przeniesiony tam przed wzniesieniem kolumnady, oraz dwie fontanny. Fontanny te zaprojektowane zostały przez Maderna, a wykonane w 1677 r. przez Berniniego.

Widok ogólny na Bazylikę św. Piotra w Watykanie

Widok z góry na Bazylikę św. Piotra, Plac św. Piotra i dalej na Via della Conciliazione

Zamek św. Anioła i most św. Anioła

W drodze do Bazyliki św. Piotra (1973 r.)

Bogate wnętrze Bazyliki św. Piotra.

Wnętrze Bazyliki św. Piotra, widok od strony głównego wejścia. Przed ołtarzem, nad grobem św. Piotra, znajduje się baldachim zaprojektowany przez Berniniego (wysoki-28,5 m), wsparty na czterech spiralnych kolumnach, a nad nim kopuła Michała Anioła, wysoka wewnątrz 135,5 m, której średnica wynosi 47 m.