Bazylika św. Jana na Lateranie (Bazylika San Giovanni in Laterano)
Bazylika ta wzniesiona została przez cesarza Konstantyna w IV w. i była kilkakrotnie przebudowywana. Swój obecny wygląd otrzymała w XVII w., gdy wnętrze gruntownie przebudowano i zmieniono fasadę. W latach 80 - tych XIX w. powiększono prezbiterium. Fasada z trawertynu, podzielona na portyk w parterze i loggię powyżej, została zaprojektowana przez Alesandro Galilei w 1735 roku. Na jej szczycie stoi 15 wielkich posągów wysokości 7 m, widocznych z daleka. Trzy posągi centralne - Jezus ze św. Janem Chrzcicielem i św. Janem Ewangelistą - stoją pomiędzy figurami 12 Doktorów Kościoła, po sześciu z każdej strony. Do portyku pod sklepieniem prowadzi pięcioro drzwi, osobne do każdej z naw. Centralne drzwi z brązu otwierają się na szeroką nawę główną. Niegdyś znajdowały się w budynku Kurii (czylisenatu) na Forum Romanum, a w to miejsce zostały przeniesione w 1660 roku. Drzwi znajdujące się najbardziej na prawo to Drzwi Święte, które - tak samo jak drzwi w Bazylice św. Piotra - otwiera się jedynie w Roku Świętym, czyli raz na 25 lat. Wnętrze nie zdradza starożytnego rodowodu kościoła i cechuje je pewna wspaniałość. To właśnie tu koronowano papieży do 1870 r., kiedy to papieski Rzym, niezależne państwo, został zajęty przez wojska monarchii sabaudzkiej. W bazylice można podziwiać twórczy geniusz Francesca Borrominiego, któremu papież Innocenty X zlecił w 1659 r. przeprowadzenie całościowej renowacji przed Rokiem Świętym, przypadającym w 1650 roku. Borromini stworzył 12 nisz po obu stronach nawy centralnej, przeznaczonych dla wielkich barokowych posągów Apostołów. Pod względem artystycznym najciekawsze są cztery figury, wyrzeźbione przez Camilla Rusconiego: Mateusz, Jakub Starszy, Andrzej i Jan. By zachować coś z dawnego stylu kościoła, wybrał on fragmenty średniowiecznych monumentów lub dzieł sztuki znajdujących się w kościele, ujął je w barokowe ramy i stworzył pomniki nagrobne stojące przy pilastrach w nawach bocznych. Posadzka w nawie głównej powstała podczas panowania papieża Marcina V (1417 - 1431 r.), którego grobowiec z brązu jest wbudowany w podłogę krypty. Transept kościoła został odnowiony pod koniec XVI w. przez Giacoma della Portę, freski zaś (Chrzest Konstantyna, Założenie bazyliki) namalowano pod kierunkiem Cavaliera dArpino, który sam wykonał Wniebowstąpienie nad ołtarzem. Piękny, pokryty freskami gotycki baldachim, nad głównym ołtarzem, pochodzi z 1367 roku. Nad freskami znajdują się dwa srebrne popiersia - relikwiarze, z głowami
św. Piotra i św. Pawła, dwóch założycieli Kościoła w Rzymie. Battistero (Baptysterium) także pochodzi z czasów Konstantyna. W początkach chrześcijaństwa jedynie papież mógł chrzcić nowo nawróconych i tu właśnie odbywał się ten obrzęd. Wraz z rozprzestrzenianiem się nowej religii uprawnienia do udzielania chrztu otrzymali również proboszczowie. Baptysterium wielokrotnie odnawiano, ale zachowało ono pierwotną, ośmiokątną formę. Okrągłą przestrzeń pośrodku otacza osiem kolumn, na których opiera się architraw, niosący również osiem, ale mniejszych kolumn z białego marmuru. Chrzcielnica z zielonego bazaltu stoi w środku. Freski z XVII w. na zewnętrznych ścianach ukazują sceny z życia Konstantyna.
Na jej szczycie stoi 15 wielkich posągów wysokości 7 m, widocznych z daleka.
Trzy posągi centralne - Jezus ze św. Janem Chrzcicielem i św. Janem Ewangelistą -
stoją pomiędzy figurami 12 Doktorów Kościoła, po sześciu z każdej strony.
Palazzo Lateranense (Pałac Laterański), wzniesiony przez Fontanę, zastąpił pierwotną rezydencję papieską (Patriarchat), którą po tysiącu lat używania znajdowała się w żałosnym stanie. Fontana zachował Sancta Sanctorum, prywatną kaplicę pierwotnych papieży, przenosząc ją do nowej budowli po drugiej stronie ulicy. Ze względu na liczne zgromadzone tam relikwie w średniowieczu kaplicę tę uważano za najświętsze miejsce na Ziemi. Została odnowiona w XIII w. i jest perełką stylu Cosmatich. Nad ołtarzem znajduje się wizerunek Odkupiciela - acheiropoieton, co oznacza, że nie został (prawdopodobnie) namalowany ludzką ręką. Tam także przeniesiono Scala Sancta (Święte Schody), składające się z 28 marmurowych stopni pokrytych drewnem. Są to podobno schody z pałacu Poncjusza Piłata w Jerozolimie, po których wchodził Jezus. Jeszcze obecnie bardzo religijne osoby wchodzą po nich na kolanach. Niewierzący i mniej wytrwali mogą używać znajdujących się z boku innych klatek schodowych.
Scala Sancta (Święte Schody), składające się z 28 marmurowych stopni
pokrytych drewnem. Są to podobno schody z pałacu Poncjusza Piłata
w Jerozolimie, po których wchodził Jezus.
Wnętrze Bazyliki św. Jana na Lateranie
Z boku nawy widoczne są nisze z wielkimi posągami Apostołów.
Po prawej stronie, pod baldachimem na końcu nawy, znajduje się
drewniany stół, przy którym być może św. Piotr odprawiał mszę.
Cesarz Konstantyn przyjął chrzest w 337 roku na łożu śmierci.
Wcześniej zbudował to baptysterium, które wkrótce stało się
Wzorem dla innych kościołów.
Sklepienie baptysterium Bazyliki św. Jana na Lateranie.
3.16. Kościół Świętego Krzyża z Jerozolimy (Kościół Santa Croce in Gerusalemme)
Kościół stanowił pierwotnie część pałacu św. Heleny, matki Konstantyna Wielkiego. Barokowy wygląd kościoła przeczy starożytnemu pochodzeniu kościoła. Na szczycie kościoła stoją liczne figury, w tym św. Heleny (trzyma krzyż) - po lewej i jej syn, cesarz Konstantyn -po prawej. Swą nazwę kościół zawdzięcza faktowi, że został ufundowany dla pomieszczenia cennych relikwii, przywiezionych przez św. Helenę z Ziemi Świętej. Przechodząc na tył kościoła widzimy zarysy amfiteatru Castrense, gdzie organizowano dworskie przedstawienia. Z dawnego układu bazyliki pozostało jedynie osiem pierwotnych granitowych kolumn, a pozostałe zamknięte zostały w betonowych filarach. Zachowała się wspaniała posadzka, a także cudowny fresk w apsydzie, przedstawiający Jezusa i sceny związane z odkryciem krzyża. Na dole znajdują się dwie kaplice św. Heleny zbudowane na ziemi przywiezionej z Ziemi Świętej. Z lewej strony nawy kościoła schody prowadzą do kaplicy relikwii. Tutaj przechowywane są relikwie uważane za fragmenty prawdziwego Krzyża Jezusowego, część napisu na Krzyżu, dwa ciernie z korony cierniowej, gwóźdź z Krzyża oraz palec św. Tomasza.
Kościół św. Krzyża Jerozolimskiego.
Wnętrze Kościoła św. Krzyża Jerozolimskiego.
Wnętrze Kościoła św. Krzyża Jerozolimskiego.