Plac św. Marka jest sercem Wenecji, którą Napoleon nazwał "najelegantszym salonikiem Europy". To wielki architektoniczny skarb, od którego większość turystów rozpoczyna zwiedzanie miasta.

Bazylika św. Marka nosi imię ewangelisty, którego szczątki Wenecjanie przywieźli (lub ukradli) w IX wieku z Aleksandrii. Ówczesny władca Wenecji, doża Giustiniano Participazio, zbudował kościół, aby ulokować w nim relikwie. Po pożarze, pod koniec XI w. kościół zastąpiono ogromną budowlą z pięcioma kopułami, którą można oglądać do dziś. We wspaniałej fasadzie jest pięć portali udekorowanych złocistymi mozaikami. Nad głównym portalem widać replikę słynnej rzeźby "Cztery konie" uważanej za dzieło rzymskie lub greckie z III lub IV w. n.e. zrabowane przez Wenecjan z Konstantynopola w 1204 r. W 1797r. zabrał je do Paryża Napoleon, by ozdobić nimi Łuk Triumfalny. Zostały one zwrócone osiem lat później. Teraz zaprzężony w rumaki rydwan z brązu umieszczono w kościele, gdzie nie grożą mu zanieczyszczenia środowiska.

Bazylika zbudowana jest na planie greckiego krzyża. Nad kolumnami mniejszych naw, wokół ramion krzyża, ciągną się "matronei" - galerie dla kobiet, zaprojektowane zgodnie ze wschodnim zwyczajem nakazującym separację płci.

Bazylika św. Marka zbudowana jest z cegły, nie widać jej jednak, ponieważ ściany na całej powierzchni wyłożono cennym marmurem i ozdobiono mozaikami. Sprawia to w rezultacie  wrażenie nieprzebranego bogactwa. Z punktu widzenia inżynierii budowlanej, kościół nie jest konstrukcją nowatorską, nie dorównuje też w żaden sposób świątyni Hagia Sophia w Konstantynopolu. Nie miałby zresztą takiej możliwości.  Niestabilne podłoże weneckiej laguny, chociaż wzmocnione mnóstwem drewnianych pali, groziło katastrofą - namacalnym dowodem niebezpieczeństwa są nierówności posadzki świątyni. Kościół  zbudowany do 1071roku, właściwie zachował się w niezmienionym stanie. Zachodnia fasada składa się z pięciu głębokich portali. Na  górnej kondygnacji ich dopełnieniem są mozaiki, zwieńczone późnogotyckim ornamentem.

       Bazylika św. Marka jest czymś więcej aniżeli tylko wspaniałym pomnikiem architektury. Przez tysiąc lat gromadzono w niej dzieła sztuki. Niektóre z nich, jak marmurowe okładziny i mozaiki, stanowią integralną część budowli, pozostałe jak Złoty Ołtarz, czy Rumaki z Brązu, przywożono z różnych miejsc. Mozaiki - wykonane w stylu  bizantyjskim w głównej mierze przez włoskich rzemieślników, kontynuują tradycję od aktu stworzenia do zapowiedzi końca świata. Prace nad mozaikami rozpoczęto zaraz po zakończeniu budowy kościoła i prowadzono na przestrzeni XII i XIII wieku. Większość marmuru, którym wyłożono ściany dolnej kondygnacji, pochodzi ze zrujnowanych budowli starożytnych, jakich mnóstwo było na ziemiach dawnego cesarstwa. Okrągłe czerwone i zielone dekoracyjne elementy posadzki niewątpliwie wykonano, tnąc na plastry trzony kolumn antycznych świątyń. Wnętrze kopuł ozdobiono mozaikami o tematyce zaczerpniętej ze Starego Testamentu; są tu "Stworzenie Świata", "Adam i Ewa", "Upadek pierwszych rodziców", "Kain i Abel", "Potop i arka Noego", "Budowa wieży Babel", "Historia Abrahama i Józefa", a na końcu "Historia Mojżesza" i "Wyjście Izraelitów z Egiptu".

Wewnątrz świątyni rozwinięta została tematyka nowotestamentowa - sceny z życia Chrystusa: " Ukrzyżowanie i Wniebowstąpienie", historie z "Dziejów Apostolskich", a na koniec "Sąd Ostateczny". Z godną uwagi precyzją przedstawiono epizody z życia apostołów, zwłaszcza św. Marka. Nie wszystkie mozaiki są średniowieczne - w okresie renesansu odnowiono wiele fragmentów sklepień i ścian, pokrywając je kompozycjami wybitnych artystów weneckich, w tym Tintoretta.

Bazylika św. Marka w Wenecji

 Mozaiki te mają w sumie 4 tyś. m² powierzchni i powstawały przez niemal 600 lat, a Bazylikę św. Marka często nazywa się "Basilica d’Oro  (Złota). Dwa najwspanialsze skarby sprowadzono jeszcze w średniowieczu. "Złoty Ołtarz" oraz "Rumaki z Brązu". Ołtarz wykonali artyści z Konstantynola w X wieku, a później poddano go licznym przeróbkom, dodając niektóre części. Duża oprawa ołtarzowa, wysadzana jest drogimi kamieniami i ozdobiona barwną emalią. Sześć dużych obrazów w górnej części ukazuje historię "Męki Pańskiej" oraz "Zaśnięcie Marii Panny", a także "Archanioła Michała". Na pozostałych przedstawiono sceny z życia Chrystusa i szeregi portretów świętych.

Plan Bazyliki św. Marka.

Na polecenie doży Domenico Selvo (1071 - 1085 r.) każdy powracający wenecki statek musiał przywieźć coś do ozdoby Bazyliki św. Marka, dzięki czemu budowla wypełniała się cennymi przedmiotami. Na fasadzie i we wnętrzu znalazły się łącznie 2643 kolumny, duże i małe, wykonane z najrozmaitszych gatunków kamienia, greckie i rzymskie, antyczne i średniowieczne. Sześć kolumn z afrykańskiego marmuru, zwieńczonych pozłacanymi bizantyjskimi kapitelami, wspiera marmurowy baldachim, na którego szczycie umieszczono orientalny agat o średnicy 31 cm. Cyborium to, zwane Capitello del Corcifisso, osłania ołtarz z malowanym na drewnie krucyfiksem, przywiezionym z Konstantynopola po 1204 r. i szczególnie czczonym od 1290 r., kiedy miał spłynąć krwią.

Capitello del Corcifisso w Bazylice św. Marka.

Górna część fasady Bazyliki św. Marka.

Górna część fasady Bazyliki św. Marka zatraciła bizantyjski charakter podczas przebudowy  w pierwszej połowie XV wieku. W bogatych zwieńczeniach występują obok siebie elementy lombardzkiego późnego gotyku i florenckiego wczesnego renesansu. Całość wieńczy rzeźba Niccolo Lambertiego przedstawiająca św. Marka, patrona świątyni, miasta i całej republiki weneckiej. Poniżej złoci się uskrzydlony lew, a jeszcze niżej stoją cztery odlane z brązu konie, jedyna zachowana klasyczna kwadryga, łączona z greckim rzeźbiarzem IV w. p.n.e. Lizypem, ale najpewniej pochodząca z I w. p.n.e. W średniowieczu rumaki stały na wieżach hipodromu w Konstantynopolu, skąd po zdobyciu miasta w 1204 r. kazał je przewieźć do Wenecji doża Enrico Dandolo. 

            Cztery olbrzymie Rumaki z Brązu umieszczone nad środkowym

wejściem przywieziono z Konstantynopola po czwartej wyprawie krzyżowej.

Pobłyskujące złotem w półmroku wnętrze Bazyliki św. Marka. Na łukach i po bokach

widać wczesne mozaiki.

Półkopuła z mozaiką nad najdalej na północ położonym wejściem

do Bazyliki św. Marka.

Mozaika z XIII w. w Bazylice św. Marka.

Trzon kolumny w Bazylice św. Marka.